گالري ال ياسين مشهد مقدس

سيدحسين سجادي اهل مشهد است كه 35سال سابقه فعاليت در عرصه هنر دارد. او يكي از دو هنرمند تراش‌ برجسته با فيروزه است. استاد دل پردردي از عدم حمايت مسئولان براي تقويت اين هنر قديمي دارد؛ ‌هنري كه به گفته خود وي مي‌تواند منبع خوبي براي صادرات باشد اگر به آن بها بدهند. در سفري كه به مشهد داشتيم فرصتي دست داد تا با ايشان آشنا شويم و گپ‌وگفتي داشته باشيم. 


استاد در ابتدا برايمان بگوييد چطور شد وارد اين هنر شديد؟
من زمان جواني به كار تراش نگين علاقه داشتم براي همين وارد اين حرفه شدم بعد كم كم تصميم گرفتم خلاقيت و نوآوري در اين هنر داشته باشم براي همين چون با خوشنويسي آشنايي داشتم، تراش تمامي خطوط را با سنگ فيروزه انجام دادم و تابلوهاي متعددي از مضامين قرآني و احاديث و اشعار تهيه كردم كه چون برايم جذابيت داشت تا به امروز دنبال كردم.

غير از شما افراد ديگري هم در اين هنر اشتغال دارند؟
 فقط يك نفر ديگر هست؛ البته فرزندان خودم كار را مي‌شناسند اما به دنبال تحصيل و كارهاي ديگري رفتند. به همين خاطر بايد گفت با مرگ ما اين هنر نيز مي‌ميرد. 

قطعاً بايد كار سختي باشد؟
بله، خيلي زيرا بايد سعي كنيم تا كار ظرافت خود را داشته باشد و مسلماً تراش روي سنگ گرانقيمت و سخت فيروزه هم سخت است. 

انتخاب مضامين قرآني و احاديث برچه اساسي است؟
من بيشتر آيات و احاديثي كه در جامعه رايج است و كاربرد بيشتري دارند را براي كار انتخاب مي‌كنم زيرا در يك تابلوي فيروزه‌كاري نمود خوبي دارد و استقبال بيشتري هم مي‌شود مثلاً آيه‌الكرسي و و ان‌يكاد. 

بايد تابلوهاي گرانقيمتي هم باشد درست است؟
بله چون خود سنگ فيروزه خيلي گرانقيمت است و كار بايد با ظرافت و دقت زيادي انجام شود طبيعتاً قيمت بالايي هم دارد. براي همين مردم عادي خريدار نيستند و قدرت خريد براي هركس وجود ندارد مخصوصاً سوره‌هاي بزرگ كه تابلوهاي سنگين‌تري هستند، مشتري‌هاي خاصي سراغ اين تابلوها را مي‌گيرند.

چه كساني؟
تاجران و سرمايه‌داران ايراني يا عمدتاً عربي از كشورهاي خليج‌فارس خيلي طالب هستند و برخي از ايراني‌هاي مقيم خارج از كشور هم كه به ايران مي‌آيند تابلوي فيروزه مي‌خرند. از كشورهاي اروپايي و امريكايي هم مشترياني داشته‌ام.

چقدر اين هنر در كشورمان شناخته شده است؟
خيلي زياد آن را نمي‌شناسند؛ شايد بهتر بگويم اين‌قدر كه براي تاجران و سرمايه‌داران خارجي شناخته شده است براي مردم داخل كشور غريب است. 

تا حالا براي معرفي آن كاري انجام شده؟
صداوسيماي خراسان يك مستندي درباره اين كار تهيه كرد كه از شبكه استاني، ‌بازار و مستند خيلي پخش شده است ولي بيش از اين كاري براي معرفي آن صورت نگرفته است.

چرا خاستگاه تراش فيروزه در مشهد است؟
براي اينكه سنگ فيروزه فقط در مشهد و نيشابور وجود دارد و در جاهاي ديگر نيست.

چقدر زمان براي تهيه يك تابلوي فيروزه لازم است؟
اين بستگي به نوع خط و سنگ فيروزه دارد و البته هرچه سوره يا متن ادبي طولاني‌تر باشد نياز به دقت و كار بيشتري است.

فرق سنگ فيروزه خراسان با سنگ نيشابور درچيست؟
فيروزه نيشابور به نسبت سخت‌تر و ظريف‌تر است براي همين تراش و كار روي آن نياز به صبر و حوصله و وقت زيادي دارد.
پس مي‌تواند به‌عنوان صنايع‌دستي اختصاصي اين منطقه باشد همان‌طوركه زعفران را به خراسان مي‌شناسند؟
بله دقيقاً اما اين مستلزم حمايت و دخالت دولت در اين امر است تا به معرفي و شناخت درست آن بپردازند.

چه حمايتي از سوي دولت لازم است؟
اين هنر در عين ظرافت و زيبايي‌اي كه دارد هزينه‌بر است براي همين چندان مورد استقبال قرار نمي‌گيرد. بايد دولت كمك كند تا بتوانيم از آن به عنوان يكي از محصولات صادراتي استفاده كنيم.

آيا نمي‌توان اين هنر را در اندازه و اشل كوچك و ساده‌تري عرضه كرد تا ضمن شناخت و معرفي، براي عموم مردم تهيه آن آسان‌تر باشد؟
بله، تابلوهاي كوچكي از اسما‌ءالهي و ائمه معصومين تهيه كرديم كه قيمت ارزان‌تري دارند، نگين‌هاي تراشيده شده فيروزه هم ارائه مي‌كنيم. 

آيا ميراث فرهنگي و سازمان گردشگري با شما همكاري داشته است؟
آنها چندان همكاري ندارند و در اين حوزه كار نمي‌كنند در صورتي‌كه ظرفيت بالايي براي صدور به كشورهاي ديگر در اين هنر وجود دارد. 

آيا از اين تابلوهاي فيروزه در همايش‌ها و سمينارهاي بين‌المللي استفاده شده است؟
نه، چون فقط دو نفر هستيم كه به اين كار اشتغال داريم و حمايتي هم نمي‌شويم نمي‌توان كار را به آن حد رساند البته تعدادي از تابلوهاي من در نمايشگاه‌هاي خارج از كشور مانند بيروت يا امريكا و اروپا رفته و استقبال خوبي از آنها شده است. 

اين روزها در هر حوزه هنر صنايع دستي كه ورود پيدا مي‌كنيم ردپاي چيني‌ها را مي‌بينيم؛ در اين هنر چقدر چين ورود داشته است؟
بله، اينجا هم چيني‌ها حضور دارند. سنگ‌هاي فيروزه چيني در بازار زياد هستند سنگ‌هاي خام فيروزه چيني كه ارزان قيمت هستند به كشور وارد شده‌اند.

تشخيص اينها با فيروزه اصل به‌ چه صورت است؟
فيروزه اصل رويش خط خطي است و رنگش ملايم‌تر است اما فيروزه چيني خيلي آبي و صاف است البته شناخت تجربي است و مشتريان حرفه‌اي كه كارشان خريد صنايع فيروزه است اين را به خوبي تشخيص مي‌دهند. عمدتاً افرادي كه به دنبال جنس ارزان‌ترهستند جنس چيني مي‌خرند. 

با وجود مشكلات در هنر تراش فيروزه، ‌كار برايتان به صرفه است؟
من با اين هنر زندگي كرده‌ام و مويم سفيد شده است وقتي كاري درباره قرآن دارم وضو مي‌گيرم و حس و حال معنوي خوبي به من دست مي‌دهد و كار كه تمام مي‌شود خوشحالم براي همين سختي كار را دوست دارم اگر حمايت شوم حاضرم توليداتم را زياد كنم. 

به نظر شما براي اين‌كه صادرات تراش فيروزه را تقويت كنيم چه بايد كرد؟
بارها گفته‌ام نياز به حمايت دولتي داريم؛ وزارتخانه‌هاي دولتي، آستان قدس يا هر ارگان دولتي اگر قبول كند اسپانسر ما شود من حاضرم كل توانم را در اين هنر به كار بيندازم و كار را توسعه بدهم. خيلي از سرمايه‌داران غيرايراني مشتاق اين هنر هستند ولي تنها دو نفري توانايي و بضاعت كار را نداريم با چند تا كار هم نمي‌توان صادرات كرد. اين واضح است كه نمي‌توان به منابع نفتي براي صادرات تكيه كرد و همان‌طور كه مقام معظم رهبري هم فرمودند بايد روي صنايع‌دستي و موارد غيرمنابع زيرزميني كاركرد و صادراتش را تقويت نمود. وقتي اين هنر خريداراني دارد پس بايد خوب عرضه شود تا بازار را در دست بگيريم. به نظر من بايد با تاجران جهان اسلام ارتباط داشت آنها مشتريان خوبي هستند.

آيا نمي‌توان از بخش خصوصي و سرمايه‌داران غيردولتي در اين كار كمك گرفت؟
بخش خصوصي تنها به دنبال سودآوري و سري كاري است به كيفيت اهميت نمي‌دهد. مي‌گويد شما توليد كن بقيه‌اش مهم نيست درحالي‌كه اگر كيفيت كار كم شود كم كم بازار را از دست مي‌دهيم و كار تجاري صرف مي‌شود اين درست نيست اما اگر حمايت دولتي باشد بهتر است، مطمئناً خروجي خوبي هم دارد و سرمايه‌ها بازمي‌گردد.

تعريف شما از هنر و هنرمند چيست؟
هنر يعني ارائه خلاقيت. هنرمند بايد در هنري كه به آن مشغول است با نگاهي نو كار كند و نبايد به غير از رشته هنري خود كار ديگري انجام بدهد و با عشق به خلق اثر بپردازد دراين صورت از سختي‌هاي كار و مرارت‌هايي كه پيش مي‌آيد جا نمي‌زند و خسته نمي‌شود بلكه از كارش احساس آرامش هم دارد. 

مگر شما با مشكلاتي مواجه هستيد؟
براي تهيه سنگ فيروزه هزينه‌هاي بالايي وجود دارد هيچ حمايتي نمي‌شويم وقتي مي‌بينم بعد از من و همكارم اين هنر ايراني از بين مي‌رود و كسي يا جايي نيست تا آن را ادامه بدهد ناراحت مي‌شوم؛ به غير از اينها عده‌اي توجه به كار و ارزش هنري آن ندارند فقط مي‌خواهند جنس ارزان به آنها تحويل بدهم كيفيت برايشان مهم نيست اين براي يك هنرمندي كه سال‌ها كاركرده سخت است تا تنها به سودآوري فكر كند و كيفيت كارش را پايين بياورد.

شما اهل مشهد هستيد و همجوار امام رضا (ع) آيا تا به حال در كارهايتان توسلي هم داشته‌ايد؟
بله بسيار زياد، اگر توسل و ياري امام رضا(ع) نباشد سختي كار بيشتر مي‌شود. هميشه كار را با صلوات خاصه امام رضا(ع) و ياد ايشان انجام مي‌دهم.

از تابلوهاي شما در موزه آستان قدس هم وجود دارد؟
توليت از من خواسته يكي از تابلوهايم را به آستان هديه كنم راستش با اين‌كه دوست دارم از آثار من هم در موزه امام رضا (ع) باشد اما چون كار خيلي برايم سنگين و گرانقيمت است توانايي ندارم؛ اگر تابلويي را از من مي‌خريدند خيلي خوب مي‌شد به من هم فشار نمي‌آمد.

به عنوان يك هنرمند پيشكسوت چه انتظاري از مسئولان و متوليان امر داريد؟
براي صادرات و رونق اين هنر كاري كنند و دستي بجنبانند بعد از ما تراش فيروزه از بين مي‌رود. بايد تسهيلاتي براي توسعه آن فراهم كنند. اين هنر بديع مخصوص ايران است كه مي‌تواند در سرتاسر جهان اسلام رونق و توسعه داشته باشد.